Gender gap: πόσο βαθύ είναι τελικά;

Ένα ζευγάρι τρώει σε ένα εστιατόριο και ο σερβιτόρος φέρνει μία μεγάλη σαλάτα στην γυναίκα και μία μικρή στον άνδρα. «Κανονισμοί του εστιατορίου! 15% λιγότερο φαγητό στους άνδρες», λέει ο σερβιτόρος. «Μα γιατί;» αναρωτιέται ο άνδρας. Με αυτόν τον αιχμηρό και καυστικό τρόπο, το παρακάτω σποτ με θέμα την ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών που έφτιαξε το Ινστιτούτο Εργασίας Κύπρου – ΠΕΟ αναδεικνύει το ζήτημα του έμφυλου χάσματος στην Ελλάδα, επεξηγώντας ότι «Οι γυναίκες στην Ελλάδα πληρώνονται 15% λιγότερο από τους άνδρες».

Η ίση αμοιβή μεταξύ ανδρών και γυναικών αυτή τη στιγμή δεν είναι κάτι που έχει κατακτηθεί. Ούτε στην Ελλάδα, αλλά ούτε διεθνώς. Δυστυχώς, οι εργασιακές διακρίσεις με βάση το φύλο έχουν πολλές μορφές. Άλλοτε μπορεί να πάρουν τη μορφή παρενόχλησης, κι άλλοτε μπορεί να πάρουν τη μορφή μισθολογικών ανισοτήτων. Άλλωστε, η βία κατά των γυναικών έχει διαφορετικές εκφάνσεις και δεν περιορίζεται μόνο σε μορφές όπως η σωματική αλλά επεκτείνεται και σε ψυχολογική ή λεκτική βία, και εκδηλώνεται από το σπίτι μέχρι την εργασία. Το gender gap είναι ένα από τα φαινόμενα που έχει αρχίσει να απασχολεί σοβαρά και θα μας απασχολεί ολοένα και περισσότερο χρόνο με το χρόνο. 

Τι είναι το gender gap;

Το gender gap ή αλλιώς το έμφυλο χάσμα αφορά τη διάκριση με βάση το φύλο και αναφέρεται κυρίως στις μισθολογικές διαφορές αλλά και στην άνιση εκπροσώπηση των δύο φύλων στο εργασιακό περιβάλλον. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η μισθολογική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων είναι η διαφορά μεταξύ των μέσων ακαθάριστων ωριαίων αποδοχών μεταξύ ανδρών και γυναικών στο σύνολο της οικονομίας. To έμφυλο χάσμα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και μία από τις πιο επίμονες μορφές σεξισμού. Με απλά λόγια, ο όρος αναφέρεται στο κατά πόσο μία γυναίκα αμείβεται για την ίδια δουλειά λιγότερα από ό, τι ο άντρας συνάδελφός της, στο κατά πόσο ο αριθμός των ανδρών είναι μεγαλύτερος από αυτόν των γυναικών, μέχρι και στο κατά πόσο μονοπωλούν τις ηγετικές θέσεις οι άντρες.

Τι λέει ο νόμος

Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύει τις διακρίσεις στο χώρο εργασίας λόγω ηλικίας, φύλου, αναπηρίας, εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι εργαζόμενοι στην Ε.Ε. δικαιούνται ισότιμη μεταχείριση όσον αφορά την πρόσληψη, τις συνθήκες εργασίας, την προαγωγή, την αμοιβή, την πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση, τις επαγγελματικές συντάξεις και την απόλυση. Βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ, οι εργοδότες δεν πρέπει να εισάγουν διακρίσεις στην εργασία και οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να μην υφίστανται διακρίσεις.

Στην Ελλάδα τυπικά η νομοθεσία δεν επιτρέπει τις διακρίσεις στο εργασιακό περιβάλλον με βάση το φύλο. Στην ελληνική έννομη τάξη ο ν. 3896/2010 διασφαλίζει την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης.  Όμως η εφαρμογή του νόμου  απέχει πολύ από την επίτευξη της πλήρους εργασιακής ισότητας. Αν κοιτάξετε γύρω σας στο δικό σας εργασιακό περιβάλλον, ίσως είναι ένα δείγμα του τι ισχύει συνολικά. 

Τα νούμερα είναι απογοητευτικά

Σύμφωνα με τη Eurostat το 2017 στο σύνολο της ΕΕ των 28, οι γυναίκες αμείβονταν, κατά μέσο όρο, 16,0 % λιγότερο από τους άνδρες, ενώ στην ευρωζώνη η διαφορά αυτή ήταν 16,1 %. Οι μικρότερες διαφορές ως προς τη μέση αμοιβή μεταξύ των δύο φύλων διαπιστώθηκαν στη Ρουμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, την Πολωνία και τη Σλοβενία (διαφορά μικρότερη από 10,0 % στην κάθε χώρα). Το μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων εντοπίστηκε στην Εσθονία (25,6 %), στην Τσεχία (21,1 %), στη Γερμανία (21,0 %) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (20,8 %) — βλέπε γράφημα 4. Στην Ελλάδα η μισθολογική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων αντιπροσωπεύει το 12,5%, δηλαδή καλύτερο ποσοστό σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 16.0%.

Τα  ποσοστά αυτά εξηγούνται αν σκεφτούμε τρία βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες. Πρώτον, χαμηλότερες ωριαίες αποδοχές, δεύτερον, λιγότερες ώρες εργασίας σε έμμισθες θέσεις εργασίας και τρίτον χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης (για παράδειγμα λόγω εγκυμοσύνης). 

Απογοητευτικά είναι και τα ποσοστά του Global Gender Gap Report 2020. Σύμφωνα με την έκθεση η ισότητα δεν θα επιτευχθεί πιο νωρίς από τα 99.5 χρόνια. Η έκθεση συγκρίνει 153 χώρες σε σχέση με την πρόοδό τους στο πεδίο της έμφυλης ισότητας σε τέσσερις διαστάσεις. Την οικονομική συμμετοχή και ευκαιρίες, το εκπαιδευτικό επίπεδο, την υγεία και επιβίωση και την πολιτική ενδυνάμωση. 

Η Ελλάδα βρίσκεται στην 84η θέση της γενικής κατάταξης με 0,701 βαθμούς και στην 20η θέση στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής. Στην αντίστοιχη έκθεση του 2018, η Ελλάδα βρισκόταν στην 78η θέση με 0.696 βαθμούς. Αν και έπεσε θέση στη γενική κατάταξη, φαίνεται να ανέβηκε στην βαθμολογία. Αντίστοιχα το 2017 η Ελλάδα βρισκόταν  στην 78η θέση με βαθμολογία 0.692. Φαίνεται δηλαδή πως η ψαλίδα χρόνο με το χρόνο έστω και ελάχιστα, κλείνει. Κορυφαία πάντως, στο πεδίο της ισότητας παραμένει για 11η χρονιά η Ισλανδία.

Τι κάνουμε από εδώ και πέρα 

Από την παραπάνω εικόνα καταλαβαίνουμε ότι οι γυναίκες δεν έχουν ακόμα τη θέση που τους αξίζει, με τις έμφυλες διακρίσεις να είναι έντονες και στον εργασιακό τομέα. Η επίτευξη της «ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας» είναι πλέον τόσο ψηλά στην ατζέντα που περιλαμβάνεται στους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΣΒΑ) 2030 του ΟΗΕ. Συγκεκριμένα, στον στόχο 8.5, που αφορά την «Αξιοπρεπή εργασία και την οικονομική ανάπτυξη», σημειώνεται πως «έως το 2030, επιχειρείται η επίτευξη πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας για όλες τις γυναίκες και τους άνδρες, συμπεριλαμβανομένων των νέων ανθρώπων και των ατόμων με αναπηρίες, καθώς και εξασφάλιση της ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας».

Πέρα από τις θεσμικές όμως πρωτοβουλίες που πρέπει να παρθούν τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε εθνικό επίπεδο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι επιχειρήσεις από τις πιο μεσαίες μέχρι πιο μεγάλες οφείλουν τόσο να καλλιεργούν όσο και να εφαρμόζουν ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες θα είναι ίσες με τους άνδρες συναδέλφους τους

 ΠΗΓΗ